Noorderlicht fotograferen

In 2014 ben ik in februari in het noorden van Finland geweest en gedurende september in IJsland. Niet persé om poollicht (noorderlicht) te zien, maar: toch wel graag. En dat is 10 keer gelukt. Ik heb een paar tips die jou gaan helpen als je de wens hebt om noorderlicht te gaan fotograferen.

Lees rustig verder, of scroll meteen naar dé gouden tip die al velen heeft geholpen noorderlicht te zien en te fotograferen.

Wat is noorderlicht

Poollicht wat in het noordelijk halfrond te zien is en wordt ook wel noorderlicht of aurora borealis genoemd.

Poollicht wordt veroorzaakt door de zonnewind. Deze zonnewind ontstaat bij uitbarstingen (van plasmawolken) op de zon, waarbij grote hoeveelheden geladen deeltjes het heelal ingeslingerd worden. Deze deeltjes bevatten veel energie, die in de bovenste kilometers van de atmosfeer door botsingen wordt overgedragen op zuurstof- en stikstofatomen. Die energie komt uiteindelijk weer vrij en wordt op 80 tot 1000 kilometer hoogte uitgestraald in de vorm van het kleurrijke poollicht.

Hoe sterker de zonnewind, hoe meer dat beschermende magneetveld rond de aarde verstoord kan worden en hoe meer deeltjes kunnen binnendringen in onze atmosfeer.

De kleur van het poollicht is meestal groen, maar afhankelijk van de hoogte en de verhouding van zuurstof en stikstof kan het ook rood, blauw en paars zijn.

Zonnewind doet er iets meer dan 4 dagen over om van de zon naar de aarde te reizen, en laat zich daarom goed voorspellen. En dat is maar goed ook, want die straling kan radio- en satellietcommunicatie verstoren. Dat is dan ook meteen de reden waarom zonnewind zo goed in de gaten wordt gehouden.

Er zijn meerdere websites die zonnewind voorspellen (en daarmee de kans op poollicht). Bookmark deze afbeelding op je smartphone of iPad. Zet een Aurora-app op je telefoon, met korte en lange termijn voorspellingen.

Verstorende factoren

Je bent in de winter, flink noorderlijk: op IJsland, of hoog in Noorwegen, Zweden of Finlnad. Gegarandeerd succes, zou je denken. Niet dus. Er zijn drie factoren die de kans op noorderlichtwaarneming flink kunnen verminderen.

1. Zonnewindstilte

De intensiteit van Noorderlicht varieerd van een licht briesje tot een heftige storm. Veel websites variëren deze windkracht op een schaal van 1 tot 10, waarbij kracht 1 niet, en kracht 2 nauwelijks waaneembaar is. Kracht 3 is vaag groen, 4 en 5 aardig waarneembaar, alles hoger een groots feest - oplopend in intensiteit. Meestal komt de zonnewindkracht niet boven de 2. Dat levert geen bijzondere foto's op, hoewel je er toch blij van kunt worden om te zien. Pas bij zonnewindkracht 3 of 4 wordt het leuk. Daar boven: spectaculair. Hou de voorspellingen in de gaten.

2. Wolken

Bewolking is in de praktijk de meest belemmerende factor om noorderlicht te zien. Is de lucht helemaal bewolkt? Vergeet het dan maar. Houdt dus de weersverwachtingen in de gaten.

3. Licht

Het hele jaar door en bijna elke dag is er poollicht, maar het is alleen te zien als het donker is. Hoe donkerder, hoe beter. Van september tot en met maart is het vroeg genoeg donker voor goede kansen op noorderlicht. Als je maar noorderlijk genoeg gaat, kun je ook overdag poollicht zien.

Hoe verder je van de bewoonde wereld bent, hoe beter. Ijsland en Lapland zijn niet druk bewoond, maar ook kleinere plaatsen of verlichte wegen kunnen al redelijk wat licht produceren, wat zeker met lichte bewolking of ijskristallen in de lucht prima in staat is om zwak noorderlicht onzichtbaar te maken.

Zorg ervoor dat de bewoning (met straatvelichting, etc) ten zuiden van je ligt. Het poolicht verschijnt immers ten noorden van je. Als je meer dan 20km van een dorp of stad verwijderd bent, vergroot je je kans om noorderlicht met het blote oog te zien, en verklein je de kans op kleurzwemen in je foto.

Veel mensen vergeten rekening te houden met de maan. Probeer je reis te plannen dat je weinig last van de maan hebt. Volle maan kan je noorderlicht-waarnemening flink beïnvloeden en maakt het fotograferen een stuk complexer. Als de Noorderlicht fel genoeg is, kan een volle maan prachtig werken. Maar als het noorderlicht minder fel is (en dat is meestal het geval), kan de maan flink wat roet in het eten gooien.

Gouden noorderlicht-tip: kijk met je camera!

Jouw ogen hebben ongeveer een sluitertijd van 1/15 seconde en kunnen in het donker slecht kleur waarnemen. Jouw fotocamera kan juist niks anders dan kleur waarnemen (en groen ook nog eens extra goed), en kan sluitertijden van tientallen secondes maken.

Zwak noorderlicht is altijd groen. Andere kleuren verschijnen pas als het poollicht fel is. Zie je bij je proefopnames andere kleuren in de lucht (bv. oranje of blauw) en géén groen, dan ben je waarschijnlijk een stad achter de horizon aan het fotograferen...

Ook fijn om te weten: bijna alle noorderlicht heb ik tussen 20 en 22:30 uur gezien. Het meeste rond 21 uur. Dit is zeker geen vaste regel, maar geeft je een indicatie.

Op IJsland was het noorderlicht beter en vaker te zien dan in Lapland.

Nog meer tips om noorderlicht te fotograferen

• Oefen in Nederland alvast met het maken van nacht-opnames van de lucht. Zorg dat je sterren goed op de foto krijgt.
• Maak een spiekbriefje met je instellingen en dingen waar je aan moet denken.
• Gebruik een statief en draadontspanner of een zak rijst en de zelfontspanner.
• Fotografeer in RAW. Bij het nabewerken van je foto's ga je alle details nodig hebben die beschikbaar waren.
• Zet vibratie-reductie (image stabilisation) op je objectief of camera uit (als je een statief gebruikt).
• Noorderlicht (en daarmee ook de belichting van je foto) is veranderlijk. Ik gebruikte vaak de P-stand, met een overbelichting van 3 tot 5 stops.
• Houd je sluitertijd in de gaten. Belicht liever niet langer dan 20 seconde, anders worden de sterren kleine streepjes, i.p.v. witte puntjes (door de draaiing van de aarde tijdens de belichting)
• Zet je diafragma open (stel een zo klein mogelijk F-getal in: 1.8, 2.8, 3.5 - afhankelijk van je lens).
• Zet de autofocus uit. Of gebruik die eenmalig voor de juiste scherpstelling en zet je focus daarna op manueel. Let op: veel autofocus-objectieven hebben een manuele focus die verder gaat dan oneindig.
• Maximaliseer je ISO instelling en voorkom dat de sterren wegvallen in de ruis van te hoge iso-waardes.
• Stel je camera vooraf in, dan hoef je dat niet meer buiten in de dondere kou te doen. Controleer die instellingen elke avond weer, want overdag heb je je camera waarschijnlijk ook gebruikt.
• De "sterren" stand op sommige pocket-camera's werkt verbluffend goed. Mijn Canon G16 heeft prachtige timelapsen gemaakt m.b.v. deze automatische stand (en een time-lapse ontspanner).
• Er bestaan handschoenen waarmee je je camera kunt bedienen.
• Neem een rood gekleurde zaklantaarn mee. Rood licht verstoort het nachtzicht van je ogen minder.
• Vermijd het gebruik van normale zaklantaarns. Je ogen moeten elke keer weer opnieuw wennen aan het donker.

Vergeet niet te genieten

Noorderlicht fotograferen is lastig en er komt veel techniek bij kijken. Al die tijd ben je druk bezig met instellingen; het resultaat beoordelen; een nieuw standpunt of kader uitproberen. Soms lukt het niet, terwijl je heel gaag een mooie foto wilt maken. Dat is frustrerend en je zou er chagrijnig van kunnen worden.

Foto's zijn niet heilig. Neem vooral de tijd om ook gewoon te genieten van dit prachtige natuurfenomeen - samen met het gezelschap waarmee je op pad bent.

Die herinnering pakt niemand je meer af.